Vijftig tot zeventig procent van alle ouderen, met of zonder dementie, heeft pijn. Voor mensen die dement zijn, is het alleen veel moeilijker om dat aan te geven. Mensen met lichte dementie kunnen al een kwart minder goed duidelijk maken dat ze pijn lijden. Dat wordt naarmate de ziekte erger wordt, steeds meer. En het is helaas zo dat vaststellen of iemand pijn heeft, voornamelijk gebeurt via “zelfrapportage”: het aan de cliënt zelf vragen. Hierdoor komt het bijvoorbeeld voor dat deze mensen minder pijnmedicatie krijgen na een heupoperatie. Of dat ze langer rondlopen met pijn dan nodig is.  

Onderzoeker Petra Braaksma en implementatie-adviseur Henriëtte van der Kloet vertellen vandaag over een nieuwe vragenlijst om pijn vast te kunnen stellen. “Er zijn al veel van dit soort lijsten, maar die zijn niet allemaal even goed. Op basis van deze lijsten willen we nu één lijst maken, die gebruikt kan worden om pijn bij cliënten te herkennen,” vertelt Van der Kloet.

Bovenlip optrekken
Deze “ultieme” lijst heet PAIC15. Braaksma en Van der Kloet bekijken nu hoe een lijst als deze geïmplementeerd kan worden, bij instellingen in Enschede en Leeuwarden. Ze hebben een video om uit te leggen hoe het werkt. Alleen, die is eerst alleen te zien op de laptop van Braaksma. Zodra Corrie uit het publiek, luid aangemoedigd door haar collega’s, wat technische problemen oplost, kan de workshop verdergaan.

Op de PAIC15 kan een verpleegkundige of andere verzorgende scores invullen, laat de video zien. “Bij demente ouderen is pijn te zien door bijvoorbeeld gezichtsuitdrukkingen, bewegingen en stemgeluiden,” zegt de voice-over. In de video demonstreren acteurs hoe het is als iemand fronst, schreeuwt, mompelt of verstart. 

Op een schaal van 1 tot 3 kan een verzorgende aangeven of een cliënt veel fronst, schreeuwt, of zich verzet tegen zorg. Andere symptomen zijn rusteloosheid, een gespannen uitdrukking en de bovenlip optrekken. De mensen die op de workshop zijn afgekomen mogen ook zelf uitproberen hoe het is om met de lijst te werken. Ze krijgen een video te zien waarin iemand symptomen van pijn vertoont. Daarna krijgen ze de uitslag van experts. Uit het publiek klinken tevreden uitroepen als “deze heb ik ook al goed” en “we zijn geslaagd”.

Uiteindelijk blijkt dat veel van de aanwezigen zich weleens hebben afgevraagd of een cliënt pijn heeft. Wel vraagt iemand zich af of de vragenlijst ook werkt voor mensen die chronisch pijn hebben. Toch denken de meesten dat de PAIC15 ervoor zou kunnen zorgen dat ze signalen sneller opvangen. En daar is volgens veel van de verzorgenden grote behoefte aan.