De uitkomst van de oefening met de transcriptie van een gesprek en de beschrijving van een observatie is het startpunt van wat shadowing nu precies is. Want normaal zijn we gewend om mensen te vragen naar wat ze willen, voelen en ervaren. Maar werkt dat ook zo in een verpleeghuis? “Beleidstaal,” zo benoemt Jolande van Loon wat je te weten komt via een gesprek met een cliënt in een verpleeghuis. “Dat is wat ervan overblijft als je ouderen gaat interviewen over wat eigen regie nu eigenlijk is. Dat is wat we duidelijk willen maken met deze workshop. In ons eigen onderzoek leerden we dat het kíjken juist wél heeft wel veel opgeleverd.”

Niet gaan turven! Want dan wordt het weer een onderzoek

Oog voor de vertraging
Maar hoe werkt shadowing nu eigenlijk? “Als een schaduw met iemand meelopen,” legt Van Loon uit. “En ervaringen achterhalen, meekijken, meeluisteren en mee-ervaren met de cliënt. Wat gebeurt er als je uren bij iemand zit? Dan ervaar je ook ineens hoe de tijd voor die persoon werkt. Wat het betekent voor een cliënt als je zegt: ik ben zo terug. Dat zoiets heel anders kan voelen.” Belangrijk is: onbevangen en onbetrokken kijken. “Niet gaan turven! Want dan wordt het weer een onderzoek,” zo stelt van Loon. “Ik ben niet in gesprek gegaan, tenzij mensen zelf begonnen. Heb oog voor de vertraging.”

Tips van Van Loon
“Kies momenten dat er iets gebeurt. Dan vergeten mensen dat je er bent. Neem een schrift met een harde kaft. Schrijf zoveel mogelijk en ga daarna pas ordenen. Er zit rijkdom in de dingen die je kunt zien.” Hou in het achterhoofd: arme informatie krijg je als je het vraagt. Rijke informatie krijg je als je gaat kijken. “Een eetmoment is bijvoorbeeld een heel rijk moment om te zien hoe regie wordt opgepakt,” vertelt Van Loon. “We werken nu met studenten die deze methodiek toepassen, en wat je ziet is dat het kijken en het moment nemen al heel veel oplevert. Voor de cliënten verzamelen we nu de gegevens om later te kijken of het voor hen zou kunnen opleveren.”
Iemand uit de zaal vult aan: “Ik observeerde iemand tijdens een maaltijd en het was echt bizar. Want ik verwachtte dat het erg saai zou zijn, maar er gebeurde zoveel! Dat had ik echt niet verwacht.”